SIĘ DZIEJE! - Wyszkowski Inkubator Pozarządowy

• - Strona Główna

KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791 ROKU

„Dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy”. W takiej idei utrwaliła się w narodowej i historycznej świadomości.

Konstytucja 3 maja z 1791 roku, to dzieło reformy ustrojowej w Rzeczypospolitej, które łączy się z działalnością Sejmu Wielkiego (1788–1792) i jest jego owocem o historycznym znaczeniu. Stanowiła próbę radykalnego uzdrowienia państwa i wyeliminowania wpływów obcych mocarstw, czego dalszą konsekwencją była wojna w obronie konstytucji i kolejne rozbiory Rzeczypospolitej.
Autorami Konstytucji 3 maja byli: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki oraz Hugo Kołłątaj, któremu przypisuje się jej ostateczną redakcję.
Preambuła konstytucji stanowi:
"W imię Boga w Trójcy Świętej jedynego. Stanisław August z bożej łaski i woli narodu Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Podlaski, Inflancki, Smoleński, Siewierski i Czernichowski. Wraz z stanami skonfederowanymi w liczbie podwójnej naród polski reprezentującymi.
Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród w czasie prawem przepisanym wyraźną wolą swoją nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu. Do której to konstytucji dalsze ustawy sejmu teraźniejszego we wszystkim stosować się mają."

Uchwalona przez Sejm Czteroletni jako „Ustawa Rządowa” Konstytucja 3 maja 1791 roku była zwieńczeniem wielu wcześniejszych reform podjętych dla unowocześnienia państwa i dokonała zasadniczej przemiany przestarzałego ustroju politycznego Rzeczpospolitej. Zgodnie z duchem oświecenia ustawa ta wprowadziła podział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, ustanowiła w Rzeczpospolitej wolność wyznania, chociaż religią panującą pozostawał katolicyzm.
Na mocy Konstytucji 3 maja:
1. Polska stała się monarchią parlamentarną;
2. zlikwidowano odrębność urzędów Polski i Litwy;
3. zniesiono liberum veto, wolne elekcje, konfederacje;
4. decyzje sejmu są wiążące dla sejmików wojewódzkich;
5. Sejm składał się z dwóch izb – wybierany na dwuletnią kadencję;
6. na czele rządu stał król – by jego decyzje weszły w życie, wymagały kontrasygnaty ministrów, którzy z kolei byli odpowiedzialni przed sejmem.
7. włączono do tekstu konstytucji ustawę o miastach;
8. uchwalono zasadę nienaruszalności osobistej mieszczan (neminem captivabimus).

Polska Konstytucja 3 maja 1791 roku, to druga w świecie demokratyczna konstytucja – po Konstytucji Stanów Zjednoczonych z 1787 roku.

Jako akt prawny nie zdążyła stać się prawnoustrojowym fundamentem chylącej się wówczas ku upadkowi Rzeczypospolitej. Wokół niej zjednoczyli się 3 maja wszyscy zwolennicy pod hasłami: Wiwat król! Wiwat Naród! Wiwat wszystkie stany!

Dzieło Konstytucji 3 maja zostało zniszczone przez Rosję pod rządami carycy Katarzyny II i zdrajców narodu polskiego – targowiczan.

Majowa konstytucja stała się zatem dobrem utraconym, zniweczonym przez śmiertelnego wroga. Była inspiracją dla artystów w latach niewoli narodowej, ekspresyjnym wspomnieniem przeszłości – np. wzruszający Koncert Jankiela z Pana Tadeusza. Witaj, majowa jutrzenko śpiewana jest chętnie i dziś.

Konstytucja 3 maja weszła na stałe w świat narodowej pamięci Polaków, emocji i tradycji patriotycznej. 3 maja jest świętem narodowym w Polsce, a od 2007 r. także na

KONSTYTUCYJNE PODSTAWY DZIAŁANIA WŁADZY A OBYWATELE

O zasadach ustroju państwowego, wzajemnych relacjach organów władzy, prawach i obowiązkach obywateli traktuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.

W pierwszych wydaniach „Się Dzieje!” przedstawiona została władza lokalna i zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego, teraz proponuję Państwu przegląd wiadomości dot. organizacji państwowej i zadań rządu (władzy wykonawczej) oraz obywatelskich praw i obowiązków.

PAŃSTWO WEDŁUG FILOZOFÓW
Już w starożytności Arystoteles w dziele Polityka twierdził, że rozwój społeczeństw zmierza do powstania państwa – najwyższej formy istnienia społeczeństw. Twierdził, że człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie.

W średniowieczu wybitny katolicki filozof św. Tomasz z Akwinu stwierdził, że charakterystyczną cechą państwa jest żyjąca w nim społeczność, która powinna być samowystarczalna i niezależna w działaniu. Organy władzy w państwie chroniły obywateli oraz były gwarantem spokoju i bezpieczeństwa. W zamian za to społeczeństwo przestrzegało przepisów prawa.

W okresie oświecenia Jan Jakub Rousseau i Immanuel Kant uważali, że jednostka łatwiej się rozwija uczestnicząc w życiu publicznym niż prywatnym. Rousseau twierdził, iż we współczesnym mu społeczeństwie ludzie nie są wolni, bowiem panuje w nim podział na rządzących i rządzonych. Ta ostatnia grupa nie ma wpływu na tworzone prawa i na ustalany porządek.

W koncepcji przedstawionej przez Hegla państwo stało się wręcz dobrem absolutnym. Każdy obywatel miał poświęcić się dla państwa. Założenia heglowskiej koncepcji zostały później wykorzystane przez narodowych socjalistów w republice weimarskiej, a potem w III Rzeszy. Taka teoria stawiała dobro państwa wyżej niż interes jednostkowy.

Natomiast John Locke i Georg Hegel twierdzili, iż społeczeństwa nie są zależne od instytucji państwa, a interesy jednostki mogą być realizowane tylko dzięki obywatelskiej współpracy. Społeczeństwo powinno mieć warunki, aby działać swobodnie w ramach istniejącego systemu praw. Według Hegla liczy się współdziałanie wszystkich obywateli.

Alexis de Tocqueville (XIX w.) podkreślał wielką rolę stowarzyszeń obywatelskich, które są „szkołą demokracji”, bo to w tych organizacjach obywatele mogą nabywać umiejętności samoorganizacji i doświadczać wolności.

PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ...
Społeczeństwa obywatelskie w dzisiejszej formie zaczęły kształtować się na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w., gdy rozpadał się w Europie system tzw. demokracji ludowej. Powstały na gruncie walki opozycji z władzą komunistyczną. Chęć działania wyrażona przez obywateli jest niezbędna do funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, zaś warunkiem działania jest funkcjonowanie państwa opartego na zasadach demokratycznych.

W systemach totalitarnych i autorytarnych obecne jest społeczeństwo zamknięte, więc niemożliwe jest działanie obywateli, gdyż państwo nie dopuszcza do jakiegokolwiek działania „oddolnego”, a ponadto kontroluje wszelkie przejawy działalności społecznej.

Działania obywatelskie mogą przybierać formy twórcze lub destrukcyjne. Istotnym przykładem działań obywatelskich, które doprowadziły do likwidacji komunizmu i budowania społeczeństwa otwartego w Polsce był rozwój opozycji i działalność Kościoła.

Transformacja ustrojowa, budowa struktur demokratycznego państwa polskiego spowodowała również transformację społeczną.
Współcześnie wśród zjawisk strukturalnych można zauważyć m.in.:
1. zmiany w strukturze zatrudnienia, jako skutek przejścia do gospodarki wolnorynkowej;
2. zwiększenie grupy właścicieli środków produkcji oraz kupców, menagerów;
3. wzrost bezrobocia,
4. wzrost rozwarstwienia ekonomicznego społeczeństwa,
5. zmiany w wizerunku tradycyjnej polskiej rodziny, jak np. spadek liczby narodzin, wzrost liczby związków nieformalnych, wydłużenie decyzji o pierwszym dziecku itp.

Kolejnym zjawiskiem jest starzenie się społeczeństwa polskiego. Ten proces wymaga analizy i działań w zakresie organizacji opieki nad osobami starszymi, zapewnienia świadczeń emerytalnych, a przede wszystkim sprawiedliwej i racjonalnej polityki społecznej państwa.

Istotny wpływ na sytuację demograficzną państwa ma zjawisko emigracji, która objęła głównie mężczyzn w wieku produkcyjnym i młodzież.

Społeczeństwo obywatelskie to rodzaj społeczeństwa demokratycznego, w którym obywatele świadomie uczestniczą w życiu publicznym, są aktywni i odpowiedzialni oraz posiadają zdolność samoorganizacji.

Pozytywne przykłady działań mogą przybierać również postać uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, np. wybory na różne szczeble władzy publicznej lub inicjatyw obywatelskich, czyli takich działań, których celem jest poprawa warunków życia obywateli.

PODSTAWY DZIAŁANIA I ZADANIA RZĄDU W ŚWIETLE KONSTYTUCJI RP
Wszystkie organy władzy w Polsce działają w oparciu o przepisy prawne obowiązujące w państwie i zawarte w Konstytucji. Zjawisko to określa się jako konstytucyjną zasadę państwa prawa.

Obecnie obowiązującą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej uchwaliło 2 kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe. Konstytucja została zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 r. Ogłoszono ją w Dzienniku Ustaw z 1997 r., nr 78. poz. 483 i weszła w życie z dniem 17 października 1997 r.

Władza państwowa jest suwerenna. Pojęcie suwerenności państwa można rozważać w dwóch aspektach – zewnętrznym i wewnętrznym.

Zewnętrzna suwerenność oznacza niezależność (względem innych państw) i samodzielność władzy państwowej w podejmowanych przez nią decyzjach. Państwo suwerenne jest równorzędnym partnerem w politycznych i gospodarczych kontaktach międzynarodowych. To ono decyduje o wstąpieniu bądź nie do jakiejś organizacji. Takie państwo kształtuje również swój ustrój samodzielnie i wybiera władzę.

Suwerenność wewnętrzna polega na tym, iż na danym terytorium organy władzy państwowej są władzą zwierzchnią i najwyższą, same decydują o swoim działaniu. Każda organizacja, funkcjonująca na terenie takiego państwa, ma działać zgodnie z prawem państwowym.
Obowiązująca Konstytucja RP zawiera:
1. Preambułę z odniesieniem do Boga oraz 13 różnych rozdziałów m.in.: Rzeczypospolita, wolność, prawa i obowiązki człowieka i obywatela itd.
2. Zgodnie z Konstytucją, Polska jest państwem o ustroju demokratycznym, jest republiką parlamentarną opartą na zasadach suwerenności władzy.
3. Według Konstytucji w Polsce istnieje trójpodział władzy. Władze ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, a wykonawczą prezydent, rząd i ministrowie. Władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy i trybunały. Sejm wybierany jest na okres 4 lat.
4. Prezydent wybierany jest na pięcioletnią kadencję.
5. Rząd musi uzyskać zaufanie Sejmu, aby Prezydent mógł go desygnować.
6. Prezydent ma prawo veta wobec ustaw, może też rozwiązać Parlament, w razie niezdolności zmiany rządu lub niezdolności do uchwalenia budżetu w wymaganym terminie.
7. Rząd może być obalony przez Sejm, jeśli jest konstruktywna większość głosów.
8. Konstytucja zawiera wskazania innych organów państwowych, tj. Najwyższa Izba Kontroli, Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rada Polityki Pieniężnej, Rzecznik Praw Dziecka.
9. Ustawa zasadnicza gwarantuje ochronę praw obywatelskich, ochronę praw człowieka oraz autonomię samorządów.


Rada Ministrów (zwana potocznie rządem), jako drugi obok Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, jest wyodrębniona organizacyjnie funkcjonalnie i kompetencyjnie.

W art. 146 ust. 2 obowiązującej konstytucji zawarto zasadę domniemania właściwości Rady Ministrów w dziedzinie polityki państwa. Jeśli powstaje wątpliwość w gestii jakiego organu leży dane zadanie, a postanowienia prawne dotyczące organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego nie obejmują tego zadania, to należy ono jednoznacznie do Rady Ministrów.

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów (premier) oraz ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani Wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prezes oraz Wiceprezesi Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra lub przewodniczącego komitetu (art. 147 Konstytucji). Organizację i tryb pracy Rady Ministrów reguluje Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów.

Złożenie wobec Prezydenta Rzeczypospolitej przysięgi, o treści niżej przytoczonej, jest jednoznaczne z objęciem urzędu :

"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa, ministra) uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem."

Przysięga może być złożona z dodatkiem zdania: „Tak mi dopomóż Bóg”.

Na czele rządu stoi premier, pierwszy minister, primus inter pares. Do jego kompetencji należy:
1. organizowanie rządu i kierowanie jego pracami;
2. reprezentowanie Rady Ministrów;
3 koordynowanie pracą członków rządu;
4. wydawanie rozporządzeń;
5. nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach;
6. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Organem doradczym premiera w zakresie polityki prawa jest Rada Legislacyjna, składająca się z wybitnych prawników.

Rada Ministrów działa w sposób kolegialny. Poszczególni ministrowie są członkami rządu oraz stoją na czele określonych resortów, których pracą kierują. Ministrowie mają prawo do wydawania rozporządzeń i zarządzeń. W skład Rady Ministrów mogą również wchodzić osoby powołanie przez premiera do pełnienia określonych zadań.

Do kompetencji Rady Ministrów należy w szczególności:
1. zapewnienie wykonania ustaw,
2. wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy,
3. wydawanie rozporządzeń wykonawczych do danej ustawy,
4. kierownictwo i kontrola organów administracji rządowej,
5. opracowanie projektu budżetu państwa,
6. kierowanie wykonaniem budżetu państwa,
7. zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa,
8. zapewnienie porządku publicznego,
9. utrzymywanie stosunków zagranicznych oraz kontaktów z rządami innych państw i z organizacjami międzynarodowymi,
10. ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.

Rada Ministrów stanowi centralny organ administracji publicznej. Jej funkcje administracyjne polegają na uzgadnianiu działalności administracyjnej ministrów, rozpatrywaniu sprawozdań poszczególnych ministrów, zatwierdzaniu statutów organizacyjnych ministerstw. Uprawnienie administracyjne realizuje Rada Ministrów przez wydawanie zarządzeń, podejmowanie uchwał, wydawanie innych aktów administracyjnych.

Istotną cecha systemu parlamentarnego jest polityczna odpowiedzialność rządu przed Sejmem. Rząd jako całość, ale także i każdy minister z osobna ponoszą polityczną odpowiedzialność. Formą jej egzekwowania jest uchwalenie przez Sejm wotum nieufności, co skutkuje odwołaniem całej Rady Ministrów bądź konkretnego ministra (w zależności od tego komu wotum nieufności zostało uchwalone). Sejm może także udzielić poparcia rządowi i prowadzonej przez niego polityce, uchwalając wotum zaufania.

Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji lub ustawy. Odpowiedzialność ta ma charakter odpowiedzialności indywidualnej. Większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów Sejm może postawić członka Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu. Ministrowie i premier odpowiadają także karnie za popełnione przez siebie przestępstwa.

Zmian w składzie Rady Ministrów dokonuje Prezydent powołując i odwołując jej członków – wyłącznie na wniosek premiera.

Do organów administracji rządowej w terenie należą:
1. wojewoda, jako przedstawiciel Rady Ministrów w województwie,
2. organy administracji niezespolonej – dowódcy okręgów wojskowych, dyrektorzy urzędów celnych, urzędów morskich, jednostek skarbowych oraz urzędów statystycznych.

Wojewodę powołuje i odwołuje premier na wniosek ministra spraw wewnętrznych. Sprawuje nadzór nad jego działalnością i dokonuje oceny jego pracy.

Wojewoda pełni rolę miejscowego zwierzchnika administracji rządowej. Jest także organem pełniącym nadzór nad samorządem terytorialnym po względem legalności jego działań.

Wojewoda jest uprawniony do wydawania zarządzeń porządkowych, jeśli wymaga tego ochrona życia, zdrowia czy mienia, bądź też zapewnienie porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zarządzenia te muszą być ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Na wniosek wojewody, albo też po wyrażeniu przez niego zgody, następuje powołanie lub odwołanie organów administracji niezespolonej.

SKŁAD RZĄDU RP
Obecny rząd RP (Rada Ministrów) został zaprzysiężony przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego 18 listopada 2011 r., a wotum zaufania otrzymał 19 listopada 2011 r.

Są to osoby pełniące funkcje publiczne na szczytach władzy wykonawczej i odpowiedzialne za realizację konstytucyjnych zadań w poszczególnych zakresach merytorycznych – istotnie wpływających na realizację żywotnych praw obywateli, kreowanie warunków zaspokajania podstawowych potrzeb i warunków życia obywateli w Rzeczypospolitej XXI wieku.
Prezes Rady Ministrów (premier) – Donald Tusk (Platforma Obywatelska)
Wiceprezes Rady Ministrów (wicepremier) – Janusz Piechociński (Polskie Stronnictwo Ludowe)
Wiceprezes Rady Ministrów (wicepremier) – Jan Vincent-Rostowski (PO)

Resorty:
Ministerstwo Gospodarki – Janusz Piechociński (PSL)
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji - Michał Boni (bezpartyjny)
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – Bartłomiej Sienkiewicz (bezpartyjny)
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – Elżbieta Bieńkowska (bezpartyjna)
Ministerstwo Sprawiedliwości – Marek Biernacki (PO)
Ministerstwo Sportu i Turystyki – Joanna Mucha (PO)
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – Władysław Kosiniak-Kamysz (PSL)
Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej – Sławomir Nowak (PO)
Ministerstwo Skarbu Państwa – Włodzimierz Karpiński (PO)
Ministerstwo Edukacji Narodowej – Krystyna Szumilas (PO)
Ministerstwo Obrony Narodowej – Tomasz Siemoniak (PO)
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Barbara Kudrycka (PO)
Ministerstwo Finansów – Jan Vincent-Rostowski (PO)
Ministerstwo Zdrowia – Bartosz Arłukowicz (PO)
Ministerstwo Środowiska – Marcin Korolec (bezpartyjny)
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Stanisław Kalemba (PSL)
Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Radosław Sikorski (PO)
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Bogdan Zdrojewski (PO)
Minister – członek Rady Ministrów, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów: Jacek Cichocki (bezpartyjny)

STATUS OBYWATELI W KONSTYTUCJI

W obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej przepisy stanowiące o prawach oraz o wolnościach obywatela są w trzech grupach:
1. Wolności i prawa osobiste.
2. Wolności i prawa polityczne.
3. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

Art. 32 Konstytucji zapewnia wszystkim równość wobec prawa. Każdy z nas powinien być w ten sam sposób traktowany przez władze publiczne. Zakazana jest dyskryminacja w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym. Konstytucja stanowi o równych prawach dla kobiet i mężczyzn.

Art. 35 ustawy zasadniczej omawia kwestie poszanowania oraz ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych. Zadaniem państwa polskiego jest zapewnienie osobom należącym do tych grup możliwości krzewienia swojej kultury, rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji, ale także umożliwienie uczestnictwa w życiu politycznym państwa.

Do praw i wolności osobistych należą w szczególności:
1. prawo do życia,
2. nietykalność i wolność osobista,
3. prawo do sprawiedliwego procesu,
4. prawo do ochrony prawnej życia prywatnego,
5. prawo rodziców do wychowania dzieci w zgodzie z własnymi przekonaniami,
6. prawo do wolności oraz ochrony tajemnicy komunikowania się,
7. prawo do nienaruszalności mieszkania,
8. wolność poruszania się po terytorium RP,
9. wolność sumienia i religii,
10. prawo do wolności poglądów oraz do rozpowszechniania informacji.

Do praw i wolności politycznych należą w szczególności:
1. prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń oraz uczestnictwa w nich,
2. wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-politycznych,
3. prawo do uczestnictwa w referendum, prawo wyboru (prezydenta, posłów, senatorów oraz przedstawicieli do organów władzy samorządowej)
4. prawo do składania wniosków, petycji oraz skarg.

W zakres wolności i praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych wchodzą:
1. prawo do posiadania własności oraz prawo do dziedziczenia,
2. wolność wyboru miejsca pracy i wykonywania zawodu,
3. prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
4. prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, inwalidztwem czy podeszłym wiekiem,
5. prawo do ochrony zdrowia,
6. prawo do nauki,
7. ochrona praw dziecka,
8. wolność twórczości artystycznej i badań naukowych.

Na obywateli państwa demokratycznego nałożone są także obowiązki. Pod pojęciem obowiązku obywatelskiego należy rozumieć konstytucyjnie ustalone nakazy, skierowane do obywateli.

Zgodnie z Konstytucją RP do najważniejszych obowiązków obywateli należą:
1. wierność i troska o wspólne dobro narodu i społeczeństwa,
2. przestrzeganie prawa RP,
3. ponoszenie ciężarów i świadczeń na rzecz państwa (np. płacenie podatków),
4. obrona ojczyzny,
5. dbałość o stan naturalnego środowiska, a także ponoszenie odpowiedzialności za jego zagrożenie i niszczenie.

Każdy z nas jest zobowiązany do poszanowania praw innych ludzi, a także do przestrzegania obowiązującego prawa. O szczegółach związanych z przestrzeganiem i wypełnianiem przepisów prawnych informują nas poszczególne kodeksy, np. kodeks prawa karnego, kodeks prawa cywilnego itd.

Elżbieta Paziewska


Źródła:
1. Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2012 r. poz. 392).
3. L. Garlicki, Polskie Prawo Konstytucyjne, Warszawa 2011.
 Historia ustroju i prawa w Polsce. Wybór źródeł, S. Godek, M. Wilczek-Karczewska, Warszawa 2006.