Menu główne

Sami swoje, czyli fundusz sołecki

(Zam: 25.10.2013 r., godz. 15.15)

Gdy zastanawiamy się, czy wprowadzenie w 2009 r. funduszu sołeckiego gwarantującego mieszkańcom sołectw znaczący wpływ na budżet gmin, zmieniło coś w funkcjonowaniu tych gmin i sołectw, myślimy o tym, jak było wcześniej. Przez lata sołectwa funkcjonowały, otrzymując środki z budżetu gminy na swoje działania, ale w wielu miejscach ciężar i koszty organizacji życia w sołectwie opierały się na samych mieszkańcach, a ich potrzeby często pozostawały niezauważone.

Czy wprowadzenie funduszu sołeckiego spowodowało, że jest lepiej? Czy już po kilku latach doświadczeń z funduszem można powiedzieć, że fundusz się sprawdził? Każde sołectwo i gmina są inne, jednak sam fakt, że potrzeby sołectw są lepiej dostrzegalne, a mieszkańcy pewniejsi siebie i bardziej świadomi swoich praw jest dużym sukcesem. Rozważając, czy fundusz jest rozwiązaniem dobrym dla mieszkańców podkreślamy, że warto podjąć wysiłek związany z całym procesem wprowadzania funduszu sołeckiego przynajmniej z czterech powodów.

PEWNOŚĆ
Ustawa o funduszu sołeckim gwarantuje, że corocznie radni będą rozważać kwestie funduszu. Jeśli się zgodzą, a poparcie dla idei funduszu, to nic innego, jak barometr zaangażowania przedstawicieli władzy w sprawy naszych lokalnych społeczności, to każdy mieszkaniec sołectwa ma gwarancję szansy, z której może – choć nie musi – skorzystać. Pieniądze zapewnione ustawą to tylko i aż przyczynek do suwerennej dyskusji w sołectwie.

PODMIOTOWOŚĆ
Fundusz sołecki to nasze pieniądze! Decyzja o tym, na co wydać pieniądze, należy tylko do mieszkańców, ich zdanie jest wiążące i nikt ich w podjęciu decyzji na zebraniu wiejskim zastąpić nie może. Władze gminy nie mają żadnego prawa wpływania na decyzje mieszkańców sołectwa dotyczącą przeznaczenia funduszu. Jest to działanie bezprawne, wbrew idei instytucji funduszu sołeckiego. Mieszkańcy nie powinni naciskom władz gminnych ulegać. Ustawa przyznaje im swobodę decydowania (w granicach prawa) o przeznaczeniu funduszu sołeckiego. Fundusz sołecki to jedyne rozwiązanie w Polsce, w ramach którego o części budżetu gminy decydują bezpośrednio mieszkańcy, a ich wola zobowiązuje wójta albo burmistrza do wpisania efektów owych decyzji do projektu budżetu.

ROZLICZALNOŚĆ
Jawność i rozliczalność funkcjonowania władzy publicznej stanowi fundament funkcjonowania całego państwa. W przypadku funduszu sołeckiego, jak i wszystkich innych publicznych budżetowych wydatków, każdy posiada konstytucyjne prawo (ujęte w art. 61 Konstytucji RP) do sprawdzenia, jak urząd realizuje i wydatkuje fundusz. Każdy może zapytać o faktury, zamówienia usług, umowy podpisane na wykonanie przedsięwzięć. Również każdy z nas może dowiedzieć się, jak i przez kogo podejmowane były decyzje o przeznaczeniu funduszu sołeckiego. Wójt musi odpowiedzieć na takie zapytanie w ciągu 14 dni.

AKTYWNOŚĆ
Fundusz sołecki wiąże się z ożywionymi dyskusjami, ba!, nawet ze sporami! Ale to właśnie dzięki takim rozmowom powstają pomysły rozwiązania problemów w sołectwie. Wreszcie jest się o co konstruktywnie pospierać! I to nie tylko o to, na co wydać pieniądze, ale też o to, co jest w sołectwie ważne, jak chcemy rozwijać nasze sołectwo, kto odpowiada za drogi, mosty, tereny zielone, kto musi utrzymać świetlicę itd. Nie ma nic ważniejszego jak poszukiwanie odpowiedzi na pytania rodzące się w związku z funkcjonowaniem w publicznej przestrzeni.

CO TO JEST FUNDUSZ SOŁECKI?
Fundusz sołecki to pieniądze, które mają służyć poprawie warunków życia mieszkańców gminy. Jest wyodrębniony w budżecie gminy i cały czas pozostaje jego częścią. O przeznaczeniu funduszu sołeckiego decydują bezpośrednio mieszkańcy sołectw na zebraniach wiejskich. Za wykonanie funduszu sołeckiego, jak i całego budżetu, odpowiada wójt. Na każde sołectwo przypada konkretna kwota, obliczana według wzoru zawartego w art. 2 Ustawy o funduszu sołeckim z dnia 20 lutego 2009 r. Jej wysokość zależy od tego, ilu mieszkańców liczy sołectwo oraz od dochodów gminy.

Pieniądze z funduszu sołeckiego można wydać na zadania, które – w myśl ustawy – spełniają trzy warunki formalne: służą poprawie warunków życia mieszkańców, są zadaniami własnymi gminy oraz są zgodne ze strategią rozwoju gminy.

JAK POPROWADZIĆ ZEBRANIE WIEJSKIE?
Do 30 września sołectwa muszą zdecydować, na co chcą wydać przeznaczoną na sołectwo kwotę i przekazać wójtowi wnioski o fundusz sołecki.

Propozycje przeznaczenia funduszu sołeckiego są przedstawiane podczas zebrania wiejskiego i głosują nad nimi wszyscy obecni dorośli mieszkańcy sołectwa, będący jego stałymi mieszkańcami. Organizację zebrania wiejskiego określa statut sołectwa. Informacje o tym, kiedy i w jaki sposób poinformować mieszkańców o zebraniu, kto powinien je prowadzić, wreszcie: ile osób powinno być obecnych, aby w pierwszym bądź drugim terminie zebranie było ważne, znajdują się w statucie sołectwa. Warto zwrócić uwagę na dostępność statutu sołectwa, chociażby na oficjalnej stronie internetowej gminy.

Zebranie wiejskie, podczas którego decydujemy o tym, na co zostanie wydany fundusz sołecki, wymaga szczególnej organizacji i uważności.

Osoba prowadząca (zwykle sołtys) musi znać szczegółowy plan zebrania oraz panować nad jego przebiegiem. Nie może forsować własnego pomysłu, powinna natomiast prowadzić dyskusję w taki sposób, aby każdy miał możliwość wyrażenia swojej opinii (także wtedy, gdy będzie to opinia sprzeczna z jego własną).

Często podczas zebrań wiejskich obecny jest ktoś z rady gminy lub urzędu. Zdarza się także, że w zebraniu uczestniczy wójt. Zanim zaprosimy na zebranie przedstawicieli władz gminy, warto zastanowić się, czy ich obecność pomoże w podejmowaniu decyzji, czy będzie wręcz odwrotnie. Z jednej strony mieszkańcy mogą czuć się pewniej w towarzystwie kogoś, kto od razu pomoże rozwiać część wątpliwości oraz odpowie na trudniejsze pytania. Z drugiej jednak strony obecność osoby z urzędu może powstrzymywać mieszkańców od wyrażania własnych opinii.

Warto dokładnie zapoznać się z treścią statutu dotyczącą tego, w jaki sposób zebranie powinno zostać zwołane, przeprowadzone oraz sprawozdane do odpowiednich organów. Odstępstwa od zapisów statutowych mogą skutkować unieważnieniem uchwał podjętych przez to zebranie. Nieważność uchwał podjętych podczas zebrania wiejskiego dotyczącego funduszu sołeckiego może spowodować, że środki z tego funduszu nie będą mogły być wykorzystane przez dane sołectwo.

Wniosek o fundusz sołecki przyjmowany jest w drodze uchwały przez mieszkańców obecnych na zebraniu wiejskim. Z propozycją wniosku może wystąpić:
- sołtys
- rada sołecka
- piętnastu pełnoletnich mieszkańców sołectwa.

Efektem zebrania wiejskiego powinna być uchwała dotycząca wniosku o fundusz sołecki. Wniosek musi zawierać wskazanie przedsięwzięć przewidzianych do realizacji na obszarze danego sołectwa (w ramach kwoty, o jakiej do 31 lipca poinformował wójt) wraz z oszacowaniem kosztów i uzasadnieniem. Z zebrania wiejskiego należy również sporządzić protokół. Uchwała zebrania wiejskiego wraz z wnioskiem o fundusz sołecki, listą obecności oraz protokołem przekazywane są przez sołtysa do wójta.

Władze gminy, radni czy sołtys nie mogą wpływać na suwerenną decyzje mieszkańców sołectwa. Decyzja mieszkańców jest wiążąca.

Po otrzymaniu wniosku o fundusz sołecki, wójt sprawdza jedynie, czy wniosek jest poprawny pod względem formalnym. Jeśli wniosek jest poprawny, przedsięwzięcia zaplanowane przez sołectwo wprowadzane są do projektu budżetu gminy właśnie na podstawie uchwalonych na zebraniach wiejskich wniosków. Projekt budżetu gminy powstaje do 15 listopada.

JAK POGODZIĆ SPRZECZNE INTERESY?
Często słychać głosy, że fundusz sołecki zaognia istniejące konflikty – wieś jest podzielona, każda grupa mieszkańców ma swoje potrzeby i dąży do zaspokojenia swoich interesów. Może warto jednak spojrzeć na tę kwestię z innej strony? Jeżeli pojawia się gorąca dyskusja nad tym, na co wydać pieniądze z funduszu sołeckiego, oznacza to, że mieszkańcom zależy na rozwoju ich miejscowości, że mają pomysły na to, co trzeba zrobić. A to przecież dużo lepiej, niż gdyby było im wszystko jedno!
Ważne jest tylko, żeby osoba prowadząca zebranie wiejskie potrafiła zachować neutralne stanowisko i dawała swobodę wypowiedzi wszystkim grupom i osobom.

Pieniądze z funduszu sołeckiego zapewne nie wystarczą na zaspokojenie wszystkich potrzeb w sołectwie. Aby je dobrze wydatkować, trzeba się zebrać i zdecydować, co warto zrealizować najszybciej, a z jakimi działaniami można jeszcze jakiś czas poczekać. Zebranie wiejskie często jest pierwszą sposobnością do spotkania grup interesów, które na co dzień nie mają okazji wspólnie rozmawiać o sprawach sołectwa, oraz które mają z pozoru sprzeczne interesy. Podczas rozmowy często okazuje się jednak, że część interesów przedstawicieli różnych grup jest wspólnych.

FUNDUSZ SOŁECKI - CZY TO SIĘ GMINIE OPŁACA?
Gmina, która zdecyduje się na wyodrębnienie w swoim budżecie funduszu i wyda pieniądze na przedsięwzięcia określone we wnioskach sołectw, co roku może ubiegać się o zwrot części poniesionych wydatków. Zgodnie z ustawą otrzymuje od Skarbu Państwa zwrot 10, 20 lub 30 proc. wydatków wykonanych w ramach funduszu sołeckiego. Wyodrębnienie funduszu sołeckiego oznacza zatem wpływ dodatkowych środków do budżet gminy!

Gmina decydując się na wyodrębnienie funduszu, wydaje pieniądze na przedsięwzięcia, które według prawa zobowiązana jest finansować i dodatkowo otrzymuje część pieniędzy z powrotem.

Jeżeli rada gminy, mimo ustawowego obowiązku, łamiąc prawo, nie podejmuje żadnej uchwały w sprawie funduszu sołeckiego, tj. uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego bądź o niewyodrębnieniu funduszu sołeckiego, każda osoba może złożyć wniosek na podstawie art. 241 Kodeksu postępowania administracyjnego o podanie pod obrady rady gminy projektu uchwały o wyodrębnieniu z budżetu gminy środków stanowiących fundusz sołecki. Rada gminy jest zobowiązana do odpowiedzi na takie pismo w ciągu 30 dni.

Jeśli zaś w gminie fundusz sołecki został już wyodrębniony, do 31 lipca każdy sołtys powinien otrzymać informację o kwocie przypadającej na sołectwo. To jest ważny moment, kiedy warto zwrócić uwagę mieszkańców, że to oni i wyłącznie oni zdecydują o przeznaczeniu funduszu w sołectwie.

Z pewnością fundusz sołecki nie rozwiąże wszystkich problemów sołectwa, ale jest szansą dla każdego z sołectw, dobrym punktem wyjścia do wspólnej dyskusji i organizowania się wokół ważnych dla nas spraw. Fundusz sołecki to nie tylko pieniądze, które pozwalają zabrać się wreszcie za mniejsze lub większe sprawy. Przede wszystkim to demokratyczny proces podejmowania decyzji, w którym bezpośrednio uczestniczą mieszkańcy sołectwa, na równych prawach.

Fundusz sołecki w gminach powiatu wyszkowskiego:

Brańszczyk – począwszy od 2009 r. Rada Gminy rokrocznie wyodrębnia fundusz sołecki.
Długosiodło – nieprzerwanie od 2009 r. Rada Gminy nie wyraża zgody na wyodrębnienie w budżecie gminy funduszu sołeckiego.
Rząśnik – w 2013 r. po raz pierwszy wyodrębniono fundusz sołecki na rok 2014.
Somianka – nieprzerwanie od 2009 r. Rada Gminy nie wyraża zgody na wyodrębnienie w budżecie gminy funduszu sołeckiego.
Wyszków – począwszy od 2010 r. Rada Gminy rokrocznie wyodrębnia fundusz sołecki.
Zabrodzie – w latach 2009–2011 Rada Gminy wyodrębniła fundusz sołecki, natomiast w 2012–2013 nie wyraziła na to zgody.

Danuta Laskowska

Materiał przygotowano na podstawie publikacji Fundusz sołecki w pytaniach i odpowiedziach powstałej w programie Budżet obywatelski – uczestnictwo w tworzeniu budżetu na poziomie lokalnym Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich

Statystyka oglądalności strony

Strona oglądana: 1259 razy.

UNIA EUROPEJSKA

Baner Kapitał ludzki - Narodowa Strategia Spójności Fundacja rower.com Unia Europejska - Europejski Fundusz Społeczny

Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dane teleadresowe

SIĘ DZIEJE
Wyszkowski Inkubator Pozarządowy

ul. 1 Maja 23a/C, 07-200 Wyszków
e-mail: redakcja@siedzieje.org.pl
www: http://siedzieje.fundacjanadbugiem.pl

Kontakt:
Artur Laskowski, tel. 691-801-220
e-mail: artur@rower.com

Kierownik projektu:
Karol Kretkowski, tel. 603-943-596, karol@rower.com
Fundacja rower.com
ul. 1 Maja 23a/C, 07-200 Wyszków
http://fundacja.rower.com


Copyright

Projekt: INFOSTRONY - Adam Podemski, e-mail: adam.podemski@infostrony.pl